نویسنده: جان وایس

مترجم: عبدالمحمد طباطبایی‌یزدی

ناشر: هرمس

قطع: پالتویی

ماهیت «واقعی» فاشیسم چیست؟ آیا اساساً پدیده‌ای نو در عرصۀ سیاسیت و منحصراً زاییدۀ سدۀ بیستم است، یا همان استبداد دیرینه است که برای به‌دست‌گرفتن و حفظ قدرت به روش‌های کارآمدتر مجهز شده است؟ از زمان به‌قدرت‌رسیدن موسولینی در سال ۱۹۲۲ تاکنون، تاریخ‌نویسان، جامعه‌شناسان و روان‌شناسان اجتماعی در پاسخ به این پرسش بحث و فحص کرده‌اند. به‌هر‌حال، تاکنون موفقیت [در این زمینه] محدود بوده است. در مجموع، درمورد ماهیت و علل پیدایش فاشیسم در عصر حاضر به اجماع و اتفاق نظر کلی دست نیافته‌ایم.

وایس معتقد است برای شناخت فاشیسم باید از ملاحظات مربوط به محتوای ایدئولوژیک معروف آن فراتر رفت و به مطالعۀ شرایط اجتماعی، سیاسی و اقتصادی ویژۀ موجد آن پرداخت، و بر پایۀ این مطالعه چنین نتیجه می‌گیرد که فاشیسم به‌هیچ‌وجه مرحلۀ نهایی لیبرالیسم نیست، بلکه واکنش گروه‌های محافظه‌کار به خطر لیبرال‌کردن پرشتاب نظامی است که در آن از موقعیت ممتازی برخوردارند. ازاین‌رو، به‌ نظر وی، فاشیسم در مرحلۀ نخست، تجلی دیگری از جناح راست افراطی در صحنۀ سیاست و بیان تازه‌ای از یک سنت فکری و عملی است که ریشه در تاریخ طولانی فرهنگ غرب (و همچنین شرق) دارد. این مفهوم از فاشیسم به مثابۀ شکل مدرنی از سیاست راست افراطی، به او امکان می‌دهد تا از آن به‌عنوان «سنت فاشیسم» سخن بگوید.