جووانی جنتیله

یک‌شنبه، ۲۴ فروردین ۱۴۰۴

سرگذشت

جووانی جنتیله یکی از شخصیت‌های اصلی در فلسفۀ ایدئالیستی ایتالیاست و به‌عنوان یک سیاست‌مدار، مربی و ویراستار نیز شناخته می‌شود. ایدئالیسم واقعی‌گرایانۀ این شخصیت، تأثیر زیادی از گئورگ ویلهلم فردریش هگل گرفته است و بیشتر فعالان حوزۀ فلسفه و بنیتو موسولینی، جنتیله را در جایگاه فیلسوف ایدئولوژی فاشیسم می‌شناسند. پس از یک سری انتصابات دانشگاهی، جنتیله در سال ۱۹۱۷ استاد تاریخ فلسفه در دانشگاه رم شد.

او در کنار بندیتو کروچه، یکی از نمایندگان اصلی ایدئالیسم ایتالیایی در فلسفۀ ایتالیا بود و همچنین سیستم فکری خود را ابداع کرد که آن را «ایدئالیسم واقعی» نامید. جنتیله، از طریق نوشتن «مانیفست روشنفکران فاشیست» (۱۹۲۵) و بخشی از «دکترین فاشیسم» در سال ۱۹۳۲، توانست جایگاه ویژه‌ای بین روشن‌فکران فاشیست پیدا کند. او به‌عنوان وزیر آموزش عمومی در سال ۱۹۳۲ اصلاحات غیریهودی را معرفی کرد، همین طور اولین قانون اساسی توسط دولت فاشیسم را تصویب نمود.

اگرچه نفوذ سیاسی جنتیله، درحالی‌که موسولینی به دنبال اتحاد کلیسای کاتولیک در اواخر دهۀ ۱۹۲۰ بود کاهش یافت، او حتی پس از آتش بس با متفقین در سال ۱۹۴۳، یک فاشیست وفادار باقی ماند. رفتار موسولینی در برخی از جوانب با سکولاریسم جنتیله تضادهای زیادی داشت، اما هم‌زمان این دو نفر روابط خوبی با یکدیگر داشتند. جووانی جنتیله در سال ۱۹۴۴ توسط پارتیزان‌های ایتالیایی به ضرب گلوله کشته شد.

کار با کروچه و چرخش به سمت فاشیسم

جووانی جنتیله در حال نوشتن کتاب «فلسفۀ مارکس» بود که با کروچه آشنا شد و از سال ۱۹۰۳ تا ۱۹۲۲ این دو مجلۀ «انتقاد» را تدوین کردند. جنتیله بر فلسفۀ کروچه تأثیر زیادی می‌گذاشت و به همین خاطر تا سال ۱۹۲۴ رابطۀ نزدیکی باهم داشته باشند. در پایان آن دو بر سر حزب بنیتو موسولینی اختلاف‌نظر زیادی پیدا کردند.

سیاست‌مدار فاشیست و سردبیر دایره‌المعارف ایتالیایی

جنتیله، به‌عنوان وزیر آموزش در دولت فاشیست ایتالیا، از اکتبر ۱۹۲۲ تا ژوئیۀ ۱۹۲۴ تغییرات گسترده‌ای انجام داد. در سال ۱۹۲۵، او به‌ ریاست دو کمیسیون اصلاحات قانون اساسی منصوب گردید. همین اتفاق سبب شد که پایه‌های یک دولت فاشیستی شکل بگیرید. جنتیله بعد از اینکه نقشش را با احتساب ریاست شورای عالی آموزش عمومی (۱۹۲۶-۱۹۲۸) و عضو شورای بزرگ فاشیست (۱۹۲۵-۱۹۲۹) تثبیت کرد، تصمیم گرفت به‌مرورزمان نفوذ سیاسی‌اش را کمتر از گذشته کند.

شاید مهم‌ترین دستاورد جووانی جنتیله، سردبیری دایره‌المعارف ایتالیایی باشد که اولین نسخه‌اش در ۱۹۲۶ به نتیجه رسید. این مجله در سال ۱۹۲۵ برنامه‌ریزی‌های خودش را آغاز کرد و عنوان‌هایش، تا سال ۱۹۴۳ ویرایش می‌شدند. او این جایگاه را تا زمان مرگش در سال ۱۹۴۴ زیر نظر کمونیست‌های ضد فاشیست حفظ کرد.

فلسفه و انتشارات جووانی جنتیله

فلسفۀ واقع‌گرایانۀ جنتیله وجود ذهن‌های فردی و هرگونه تمایز بین نظریه و عمل، موضوع و ابژه، گذشته و حال را انکار می‌کرد و به گفتۀ او، همه این مقوله‌ها صرفاً سازه‌های ذهنی هستند. جنتیله علاوه بر نسخه‌های فیلسوفان ایتالیایی (ازجمله جوردانو برونو، توماسو کامپانلا، جیامباتیستا ویکو و وینچنزو کوئوکو) در زمینه‌های آموزشی و فلسفه نیز آثار فراوانی نوشت. پاتریک رومانل، فیلسوف و مترجم اثر کروچه نوشت که جنتیله «این افتخار را دارد که سخت‌گیرترین نئوهگلی در کل تاریخ فلسفۀ غرب باشد».

در سال ۱۹۲۲، به توصیۀ کروچه که خود این نقش را رد کرده بود، جنتیله وزیر آموزش عمومی دولت بنیتو موسولینی شد. گنجاندن این شخصیت در جناح راست و در کابینه‌ای که عمدتاً سوگیری غیر حزبی داشتند، سبب شد که مذکرات بین احزاب غیر فاشیستی، راحت‌تر از گذشته پیش برود. باید این موضوع را در نظر گرفت که او رسماً در سال ۱۹۲۳ به حزب ملّی فاشیست پیوست. در مقام وزیر آموزش عمومی، او اصلاحات غیریهودی را در سال ۱۹۲۳ ایجاد کرد که اولین اصلاحات اساسی در سیستم آموزشی از زمان اتحاد ایتالیا و قانون کازاتی بود.

قبل از اینکه شخصیت جووانی جنتیله به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مهره‌های رژیم فاشیستی منصوب شود، اول از همه قانون دولتی خودش را برای سیاست‌های آموزشی به تصویب رساند. بعدها موسولینی، قوانین جنتیله را «فاشیستی‌ترین اصلاحات» توصیف کرد. مبنای این قانون، بر این موضوع تمرکز داشت که فارغ‌التحصیلان روشن‌فکری، بازار کار اشباع نکنند و به شکل‌گیری نخبگان جدید جامعۀ فاشیستی کمک فراوانی کند. هدف دیگر اصلاحات بهبود روابط رژیم با کلیسای کاتولیک بود.

باتوجه‌به این قوانین، تمام سیستم آموزشی باید از آموزش‌های دینی برای مواد درسی خودشان استفاده می‌کرد، مدارس خصوصی به‌ویژه سیستم آموزشی کاتولیک تابعیت باید از این قوانین را می‌پذیرفتند. بااین‌حال این قوانین، به‌گونه‌ای پیش نرفت که کلیسا رضایت کافی از روند آن داشته باشد. شکایات بر سر این واقعیت باقی ماند که آموزش دینی نه توسط کشیش‌ها ارائه می‌شد و نه فراتر از مدارس ابتدایی گسترش می‌یافت.

اصلاحات فراتر از قوانین مذهبی نیز پیش رفت و و محدودیت‌هایی برای تعداد معلمان زن در مدارس را نیز به همراه داشت. بخشی از کمپین گسترده‌تر فاشیسم ایتالیا علیه فمینیسم، گنجانده شده بود. در مفاد این قوانین اشاره شده است که زنان، نه از قدرت اخلاقی و نه روحی برخوردارند و حق حضور در مدارسی را که طبقۀ حاکمه کشور را تشکیل می‌دهند ندارند.

در اصلاحات جنتیله، سیستم مدارس متوسطه اساساً سازمان‌دهی مجدد شد. مدارس فنی که توسط طبقۀ متوسط اداره می‌شدند و برای دستیابی به تحصیلات متکی بودند و تعداد دانش‌آموزان در آن‌ها از سال 1900 به‌سرعت افزایش داشت، تعطیل شدند. مدارس تکمیلی یا مدارس آموزش عمومی جایگزین آن‌ها شدند که اجازۀ دسترسی به دانشگاه‌ها یا مدارک بیشتری را نمی‌دادند. همین طور ورود به رشته‌های خاص، مانند علوم و مهندسی به سایر مدارس متوسطۀ تخصصی محدود شد و برنامه‌های درسی تمرکز زیادی روی علوم انسانی و فلسفه داشتند.

بااین‌حال، اصلاحاتی که سیستم آموزشی بسیار پیچیده‌ای را ایجاد کرده بودند، محبوبیت نداشت. پس از اینکه جنتیله سمت خود را در سال ۱۹۲۴ ترک کرد، قوانین آموزشی به‌تدریج توسط جانشینان وی برچیده شدند و «مدارس تکمیلی» در سال ۱۹۳۰ تعطیل گردیدند. در سال ۱۹۳۹، وزیر آموزش و پرورش وقت، جوزپه بوتای، تغییرات گسترده‌تری در سیستم آموزشی ایجاد کرد.